Zincir Market Çalışan Hakları Nelerdir?

Zincir Market Çalışan Hakları Nelerdir? Günümüzde gelişen teknoloji, hızla artan sanayileşme ve artan tüketim ihtiyacı, market sektöründe büyük değişimlere yol açmıştır. Artan talebe yetişebilmek için zincir marketler, birden fazla şube açarak hizmet vermek zorunda kalmaktadır. Ancak bu durum, market çalışanlarının iş yükünü artırmakta ve çalışma koşullarını zorlaştırmaktadır. Zincir market çalışan hakları bu noktada büyük önem taşırken, çalışanların hem bedensel hem de psikolojik olarak daha fazla yıprandığı gözlemlenmektedir.

Yoğun iş temposu, uzun çalışma saatleri ve ağır fiziksel koşullar nedeniyle market çalışanlarında kas-iskelet sistemi rahatsızlıkları, uyku problemleri ve stres kaynaklı hastalıklar yaygın hale gelmektedir. Ayrıca, sürekli ayakta durmak, ağır yük taşımak ve hızlı tempoya ayak uydurmak zorunda kalmaları, iş kazası riskini artırmaktadır. Bunun yanı sıra, iş yerinde baskı, hedef baskısı ve kötü muamele gibi durumlar mobbing olarak değerlendirilebilecek uygulamalara zemin hazırlamaktadır.

Bu olumsuz koşullar karşısında zincir market çalışan hakları, İş Kanunu kapsamında güvence altına alınmıştır. Fazla mesai ücreti, düzenli mola hakları, kıdem tazminatı ve iş güvenliği gibi temel hakların korunması, çalışanların daha sağlıklı ve adil bir iş ortamında çalışmasını sağlamaktadır. Ancak pratikte, birçok zincir market çalışanı bu haklarını tam olarak kullanamamakta ya da ihlallere maruz kalmaktadır. Bu nedenle çalışanların haklarını bilmeleri ve gerektiğinde hukuki yollara başvurmaları büyük önem taşımaktadır.

Zincir Market Çalışan Hakları 2025

Zincir market çalışan hakları, 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında güvence altına alınmış olup, işverenler çalışanlarına bu hakları sağlamakla yükümlüdür. Market çalışanları, yaptıkları işin karşılığında adil ve düzenli bir ücret alma hakkına sahiptir. Bunun yanı sıra, fazla mesai yapmaları durumunda ek ücret talep edebilirler.

Yoğun çalışma temposu içinde, ara dinlenme hakkı sayesinde belirlenen sürelerde mola verme imkânına sahip olan çalışanlar, aynı zamanda hafta tatili ve yıllık izin haklarını da kullanabilmektedir. İşten ayrılmayı planlayan bir çalışan, yeni iş bulma sürecinde belirli şartlar altında iş arama izni hakkından faydalanabilir.

Eğer işveren, zincir market çalışan hakları kapsamında yer alan kuralları ihlal ederse, çalışanlar haklı nedenle iş sözleşmesini feshetme hakkına sahiptir. Haksız yere işten çıkarılmaları durumunda ise, işe iade davası açarak tekrar işe alınma talebinde bulunabilirler.

Zincir Market Nedir?

Zincir marketler, yüksek insan sirkülasyonuna sahip, kâr odaklı işletmelerdir. 6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’un 3/m maddesine göre, zincir mağaza kavramı belirli kriterlere dayanmaktadır. Kanun kapsamında, en az biri büyük mağaza niteliği taşıyan ve beşten fazla şubesi olan işletmeler ya da her biri 400 metrekareden küçük en az on şubesi bulunan işletmeler zincir market statüsündedir.

Bu tanım doğrultusunda, zincir marketler tek bir yönetim çatısı altında faaliyet gösteren ve geniş çapta perakende satış gerçekleştiren işletmeler olarak öne çıkmaktadır. Gıda, temizlik, giyim ve temel tüketim ürünlerinin satışını yapan bu mağazalar, aynı zamanda büyük bir istihdam kaynağıdır. Zincir market çalışan hakları, bu sektördeki yoğun iş temposu nedeniyle iş güvencesi ve çalışma koşulları açısından önem kazanmaktadır.

Zincir marketler sadece perakende sektöründe değil, aynı zamanda tedarik zinciri açısından da büyük bir organizasyon gerektirir. Ürünlerin üreticiden tüketiciye ulaşmasını sağlayan bu sistem, geniş bir lojistik ve iş gücü gerektirdiğinden doğru bir koordinasyon şarttır.

Türkiye’de faaliyet gösteren başlıca zincir marketler arasında; Migros, CarrefourSA, A101, Şok, BİM, Hakmar, Makro Market, Happy Center, Rammar, Snowy ve Üçler gibi firmalar yer almaktadır.

Market Çalışanlarının Tazminat Hakkı

Zincir market çalışanlarının tazminat hakkı, çalışma hayatında güvence sağlayan önemli haklardan biridir. 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında işçi statüsünde bulunan market çalışanları, belirli şartların sağlanması durumunda kıdem ve ihbar tazminatı almaya hak kazanabilir.

Zincir market çalışanları, aşağıdaki durumların gerçekleşmesi halinde tazminat talep edebilir:

• Çalışanın haklı nedenlerle iş sözleşmesini feshetmesi: İş Kanunu’nda belirtilen sağlık, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık gibi haklı sebeplerle çalışan, iş akdini sona erdirirse tazminat hakkı doğar.
• Kadın çalışanın evlilik nedeniyle işten ayrılması: Kadın işçiler, evlilik tarihinden itibaren bir yıl içinde iş akdini feshederek kıdem tazminatı talep edebilir.
• Askere gitme nedeniyle işten ayrılma: Zorunlu askerlik hizmeti nedeniyle iş sözleşmesini sonlandıran çalışan, kıdem tazminatı almaya hak kazanır.
• Emeklilik veya toptan ödeme nedeniyle işten ayrılma: Emeklilik hakkı kazanan ya da prim gün sayısını doldurarak toplu ödeme almak isteyen işçiler de kıdem tazminatından yararlanabilir.
• İşverenin iş sözleşmesini sona erdirmesi: İşveren tarafından iş akdinin geçerli bir sebep olmaksızın feshedilmesi durumunda, işçi kıdem ve ihbar tazminatı talep edebilir.

Market Çalışanlarının Tazminat Alma Şartları

Zincir market çalışanlarının kıdem ve ihbar tazminatı alabilmesi için belirli şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. İş Kanunu kapsamında çalışanların kıdem tazminatı hakkı, en az 1 yıl süreyle aynı iş yerinde çalışmış olmalarına bağlıdır. Çalışanın, işveren tarafından haksız bir şekilde işten çıkarılması veya iş sözleşmesini haklı bir sebebe dayanarak feshetmesi durumunda kıdem tazminatı alma hakkı doğar.

İhbar tazminatı ise yalnızca belirsiz süreli iş sözleşmelerinde geçerli olup, işverenin işçiyi önceden bildirim yapmaksızın işten çıkarması halinde ortaya çıkan bir tazminat türüdür. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesi uyarınca, iş akdini feshetmek isteyen tarafın belirlenen ihbar sürelerine uyması gerekir. Bu süreler, iş yerindeki çalışma süresine göre şu şekilde düzenlenmiştir:

• Altı aydan kısa süreyle çalışan işçiler için 2 hafta
• Altı ay ile bir buçuk yıl arasında çalışan işçiler için 4 hafta
• Bir buçuk yıl ile üç yıl arasında çalışan işçiler için 6 hafta
• Üç yıldan uzun süreyle çalışan işçiler için 8 hafta feshedilmiş sayılır.

İşveren, bu ihbar sürelerine uymadan işçiyi işten çıkarırsa, ihbar tazminatı ödemekle yükümlü olur. Aynı şekilde, işçi de işten ayrılmadan önce belirtilen süreler boyunca çalışacağını işverene bildirmek zorundadır. Aksi takdirde, işveren işçiden ihbar süresine uymadığı için tazminat talep edebilir.

Zincir market çalışan hakları kapsamında kıdem ve ihbar tazminatları, işçilerin iş güvencesini sağlamada önemli bir yere sahiptir. İşverenlerin bu yükümlülüklere uymaması halinde çalışanlar, yasal haklarını aramak için iş mahkemelerine başvurabilir.

Market Çalışanlarının Haklı Fesih Sebepleri Nelerdir? 2025

Market çalışanları, bazı durumlarda iş sözleşmelerini haklı nedenlere dayanarak derhal feshedebilirler. Bu tür durumlarda işçiler, ihbar süresini beklemek veya işverene ihbar tazminatı ödemek zorunda kalmazlar.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesi, işçiye haklı fesih hakkı tanıyan sebepleri üç ana başlık altında düzenlemiştir:

• Sağlık Nedenleri
  • İşin niteliği gereği, yapılan iş işçinin sağlığı veya hayatı için tehlike oluşturuyorsa,
  • İşyerinde işçinin sürekli temas hâlinde olduğu bir işçi veya işveren bulaşıcı veya iş yapmasını engelleyen bir hastalığa yakalanmışsa, çalışan haklı nedenle fesih hakkını kullanabilir.
• Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırı Davranışlar
  • İşveren, iş sözleşmesi yapılırken gerçek dışı beyanlarla işçiyi yanıltmışsa,
  • İşçiye veya ailesine yönelik şeref ve haysiyet kırıcı sözler söylemiş, tacizde bulunmuşsa,
  • İşçiye veya ailesine yönelik fiziksel saldırı, tehdit veya haksız suçlamalar yapılmışsa,
  • İşçinin işyerinde başka çalışanlar tarafından cinsel tacize uğramasına rağmen işveren gerekli önlemleri almamışsa,
  • İşveren, işçinin ücretini zamanında ve eksiksiz ödememişse veya çalışma şartlarına uymamışsa, işçi iş sözleşmesini derhal sona erdirebilir.
• Zorlayıcı Sebepler
  • İşyerinde bir haftadan uzun süren zorlayıcı sebepler nedeniyle iş durduğunda, işçi haklı fesih hakkına sahiptir.

Market çalışanları, yukarıdaki haklı fesih nedenlerinden herhangi birine dayanarak iş sözleşmelerini tazminat haklarını koruyarak sona erdirebilirler.

Zincir Marketlerde Mobbing Davası 2025

Zincir market çalışanları, işin doğası gereği yoğun iş yükü ve yüksek insan sirkülasyonu bulunan bir sektörde çalışmaktadır. Bu durum, çalışanların psikolojik baskı, aşırı çalışma zorunluluğu, yalnızlaştırma, yıldırma ve mobbinge maruz kalma riskini artırmaktadır.

Bazı durumlarda, işveren veya işveren adına hareket eden yöneticiler tarafından bu tür olumsuz davranışlar sistematik ve sürekli bir hale gelebilir. Mobbinge maruz kalan bir çalışan, bu durumu kanıtlayabildiği takdirde haklı nedenle iş sözleşmesini feshedebilir. Ayrıca, yaşadığı mağduriyet nedeniyle işverene karşı maddi ve manevi tazminat talebinde bulunma hakkına sahiptir.

Zincir Marketlerde Fazla Mesai Hakkı ve Dava Yolu 2025

İş Kanunu’nun 41. maddesine göre fazla çalışma, haftalık kırkbeş saati aşan çalışmalardır. İşçinin çalışma saatleri ise İş Kanunu’nun 63. maddesi ve Çalışma Süreleri Yönetmeliği ile belirlenmiştir. Bu düzenlemelere göre, normal çalışma süresi haftada en fazla kırk beş saattir. Haftalık 45 saati aşan her çalışma fazla mesai olarak kabul edilir ve bu saatlerin ücreti, normal ücretin %50 fazlası olarak ödenir. Örneğin, bir işçinin saatlik normal ücreti 100 TL ise, fazla çalışma saatinin ücreti 150 TL olacaktır.

İş Kanunu’nun 24/II-e maddesi, işverenin işçinin ücretini kanun veya sözleşme hükümlerine uygun olarak ödememesi durumunda, işçinin haklı nedenle sözleşmesini derhal feshetme hakkı tanır.

Zincir market çalışanı, fazla mesai yapmayı kabul ederse, bunun karşılığında zamlı ücret almak yerine, her fazla çalışma saati için bir buçuk saat serbest zaman kullanma hakkına da sahiptir. Ayrıca, işçi ve işveren arasında karşılıklı bir anlaşma ile serbest zaman süresi artırılabilir.

Fazla çalışma ücreti ödenmediği ya da kısmi olarak ödendiği durumlarda, çalışan iş mahkemesinde dava açmadan önce arabuluculuk sürecini tamamlamak zorundadır. Arabuluculuk süreci sonunda anlaşmazlık çözülmezse, dava dilekçesinde arabuluculuk tutanağının aslı veya onaylı örneği de eklenmelidir.

Fazla çalışma ücreti ile ilgili davalarda, yetkili mahkeme, davalının yerleşim yeri mahkemesi ya da işin yapıldığı yer mahkemesi olacaktır.

Zincir Marketlerde Yıllık İzin Hakkı

Zincir market çalışanları, aynı işyerinde en az bir yıl çalıştıktan sonra yıllık ücretli izin hakkına sahip olurlar. İş Kanunu’na göre, yıllık izin süreleri, işçinin kıdemine göre şu şekilde belirlenmiştir:

• 1 ila 5 yıl arasında kıdem: 14 iş günü
• 5 ila 15 yıl arasında kıdem: 20 iş günü
• 15 yıl ve üzeri kıdem: 26 iş günü

İşverenin yıllık izin hakkını reddetmesi, işçiye haklı bir sebep sunmadan mümkün değildir. Yıllık izin kullanılmazsa veya eksik kullandırılırsa, işçi kullanılmayan izin süresi için ücret talep etme hakkına sahiptir. Ayrıca, yıllık izin ücreti, iş sözleşmesinin sona ermesinden sonra ödenmesi gereken bir alacak haline gelir.

Yıllık izin ücreti ile ilgili alacaklar, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren 5 yıl içinde zamanaşımı süresine tabidir.

Zincir Marketlerde İşçiye Görev Tanımı Dışında İş Yaptırılması

İşveren, işçiyi iş sözleşmesinde belirlenen görevlerin dışında bir işte çalıştırmak istemezse, işçinin yazılı onayı alınmak koşuluyla geçici bir süreyle başka bir görevde çalıştırılması mümkündür.

İşçiye görev Tanımı Dışında İş Yaptırılmasının Sonuçları:

• Haklı Fesih Hakkı: İşçiye görev tanımı dışında bir iş verilmesi, çalışma koşullarında esaslı bir değişiklik yaratır. Bu durum, işçiye iş sözleşmesini haklı nedenle derhal feshetme hakkı tanır ve kıdem tazminatı talep edebilmesini sağlar.
• Ücret Farkı Talebi: İşçi, görev tanımı dışındaki işin karşılığı olan ücret farkını işverenden talep etme hakkına sahiptir.
• Manevi Tazminat: İşçinin görev tanımına aykırı bir işte çalıştırılması, onur ve saygınlığını zedelemişse, işçi manevi tazminat talep edebilir.

Önemli bir nokta, işçinin görev tanımı dışındaki bir işte çalıştırılmasına karşı çıkarak durumu yazılı olarak işverene bildirmesidir. Bu, ileride yaşanabilecek hak kayıplarını önleyebilir.

Market Çalışanlarının Kıdem Tazminatı Hakkı 2025

İş sözleşmesi belirli sebeplerle sona eren ve en az bir yıl kıdemi olan zincir market çalışanlarına kıdem tazminatı ödenmesi gerekmektedir.

Bir işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için iş sözleşmesinin belirli sebeplerle sona ermesi ya da işçinin vefat etmesi ve en az bir yıl çalışma süresine sahip olması gerekmektedir. 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinde, kadın işçinin evlenmesi durumunda, evlilik tarihinden itibaren bir yıl içinde kendi isteğiyle iş sözleşmesini feshetmesi durumunda kıdem tazminatına hak kazanacağı belirtilmektedir. Bu, zincir marketlerde çalışan kadın işçiler için de geçerli olup, evlendikten sonra bir yıl içinde iş sözleşmesini sona erdirmeleri halinde kıdem tazminatını alabileceklerdir.

Kıdem süresi, işçinin fiilen işe başladığı tarihten itibaren işlemeye başlar. Eğer sözleşme tarihi ile işe başlama tarihi farklıysa, kıdem hesaplaması işe başlama tarihine göre yapılır. Bu süreyi kanıtlamak için sosyal sigorta kayıtları ve tanık beyanları gibi deliller kullanılabilir.

Kıdem tazminatının hesaplanmasında, işçiye sağlanan tüm para ve parayla ölçülebilen menfaatler, temel ücrete dahil edilir. Giyim, yakacak, prim, ikramiye, konut, yemek, ulaşım, aile ve çocuk zammı gibi her türlü yardımlar, işçinin brüt ücretine eklenir. 2025 yılı itibarıyla kıdem tazminatının tavanı 46.655,43 TL olarak belirlenmiştir.

Zincir Marketlerde Son Tüketim Tarihi Yakın Ürünleri Satma Baskısı

Zincir marketlerde, son tüketim tarihi yaklaşan ürünlerin satılması için çalışanlara baskı yapılması hukuka aykırıdır. Bu tür uygulamalar, yalnızca tüketicilerin sağlığını riske atmakla kalmaz, aynı zamanda işçilerin vicdani ve hukuki yükümlülükleriyle de çelişir.

Son Tüketim Tarihi Yakın Ürünlerin Satılması İçin Yapılan Baskının Sonuçları:

İşçinin Haklı Fesih Hakkı: İşçiye, son tüketim tarihi yaklaşan veya geçmiş ürünleri satma yönünde baskı yapılması, işçi açısından haklı fesih nedeni oluşturur. Böyle bir durumda işçi, iş sözleşmesini derhal feshederek kıdem tazminatı talep edebilir.

İşverenin Cezai Sorumluluğu: Son tüketim tarihi geçmiş ürünlerin satılması, Türk Ceza Kanunu ve Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun gereği suç teşkil eder. İşveren, bu tür bir uygulama nedeniyle cezai işlemlerle karşılaşabilir.

İşverenin Tazminat Sorumluluğu: Son tüketim tarihi geçmiş ürünlerin satılması sonucu tüketicilerin zarar görmesi durumunda, işveren tüketicilere tazminat ödemekle yükümlü olabilir. Önemli Not: İşçiler, son tüketim tarihi yaklaşan veya geçmiş ürünleri satma talimatına uymamakta haklıdır. Bu gibi durumlarda, işçilerin yazılı olarak işverene durumu bildirmeleri ve gerekirse Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikayet etmeleri önemlidir.

Zincir Marketlerde İzin Kullandırılmaması

İş Kanunu’nun 53. maddesine göre, zincir market çalışanlarının yıllık izin ücretine hak kazanabilmesi için işyerinde en az bir yıl çalışmış olmaları gerekmektedir. Bu süre, işçinin işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de dahil olmak üzere hesaplanır. İş Kanunu, yıllık izin sürelerini işçinin işyerindeki kıdemine göre şu şekilde belirlemiştir:

• 1 yıldan 5 yıla kadar olan çalışanlar için 14 iş günü,
• 5 yıldan fazla, 15 yıldan az çalışanlar için 20 iş günü,
• 15 yıl ve daha fazla kıdemi olan çalışanlar için ise 26 iş günü yıllık izin hakkı tanınır.

İş Kanunu’nun 24. maddesinin II-e fıkrasına göre, işveren işçiye kanun veya sözleşme hükümlerine uygun ödeme yapmazsa, işçi haklı sebeple iş sözleşmesini derhal feshedebilir. Bu durumda, yıllık izin ücretini almayan zincir market çalışanı da haklı sebeple iş sözleşmesini feshedip, fesihten doğan haklardan faydalanabilir. İşverenin yıllık izin ücretinin bir kısmını ödemiş olması veya hiç ödeme yapmamış olması, bu hakkın kullanılmasına engel değildir.

Ayrıca, yıllık ücretli iznini kullanan işçi, izin süresi içinde ücret karşılığında başka bir işte çalıştığı takdirde, işveren izin süresi için ödenen ücreti geri talep edebilir.

Sonuç

Zincir market çalışan hakları, yoğun çalışma temposu, uzun çalışma saatleri ve düşük ücretlerle birlikte çalışmanın getirdiği zorluklar arasında önemli bir yer tutar. Bu zorlu çalışma koşullarında, çalışanların haklarını bilmeleri ve savunmaları büyük bir önem taşır. Bu makalede, zincir market çalışan hakları kapsamında tazminat hakları, haklı fesih sebepleri, mobbing, fazla mesai, yıllık izin, görev tanımı dışında iş yaptırılması ve son tüketim tarihi yaklaşan ürünlerin satılması konusunda yapılan baskılar gibi önemli konulara değinilmiştir.

Her somut olayın kendi özel koşulları çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiği unutulmamalıdır. Bu nedenle, zincir market çalışan hakları ile ilgili bir hukuki sorunla karşılaşıldığında, uzman bir iş hukuku avukatından destek almak, hak kayıplarını engellemek ve hakların en etkili şekilde savunulmasını sağlamak açısından büyük önem taşır.

Sıkça Sorulan Sorular

Zincir Market Çalışanlarının Yıllık İzin Hakları Nedir?

Zincir market çalışanları, İş Kanunu’na göre yıllık ücretli izin hakkına sahiptir. Çalışanın hizmet süresine göre izin süresi şu şekilde belirlenir:

• 1-5 yıl arasında çalışanlar 14 gün,
• 5-15 yıl arasında çalışanlar 20 gün,
• 15 yıl ve üzeri çalışanlar 26 gün yıllık izin kullanabilir.

Yıllık izin, çalışanların sağlıklı bir şekilde dinlenmelerine olanak tanır ve bu süre boyunca tam ücret alırlar.

Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?

Fazla mesai, haftalık çalışma süresinin 45 saati aşması durumunda söz konusu olur. Bu durumda işçinin fazla mesai ücreti, normal çalışma saat ücretinin %50 fazlası olarak ödenir. Örneğin, saatlik ücreti 50 TL olan bir çalışan, fazla mesai yaptığı her saat için 75 TL alır.

Mobbing veya Psikolojik Taciz Durumunda Çalışanların Hakları Nelerdir?

Zincir marketlerde mobbing veya psikolojik taciz gibi durumlar söz konusu olduğunda, çalışanlar iş sözleşmesini haklı sebeplerle feshedebilir. Bu durumda çalışan, işverenden tazminat talep etme hakkına sahiptir. Ayrıca, mobbing durumlarını belgelemek ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na başvurmak, mağduriyetin giderilmesine yardımcı olabilir.

Zincir Market Çalışanı, Görev Tanımının Dışında Bir İşte Çalıştırılabilir Mi?

İş sözleşmesinde belirtilmeyen bir görevde çalıştırılmak, işçinin haklı fesih sebebi oluşturur. Çalışan, yazılı onay alınmadığı sürece, görev tanımı dışında herhangi bir işte çalıştırılamaz. Bu tür bir durum söz konusu olduğunda, çalışan iş sözleşmesini feshederek tazminat alabilir.

Ücretli danışmanlık veya avukatlık hizmeti almak için Giyici Hukuk Bürosu ile iletişim kurabilirsiniz.

Avukat Gökhan GİYİCİ

GİYİCİ HUKUK & DANIŞMANLIK BÜROSU