Bize Ulaşın
Ücretsiz izin, işçi ile işverenin karşılıklı mutabakatıyla iş sözleşmesinin belirli bir süreliğine askıya alınmasıdır. Bu süreçte işçi maaş almaz ve çalışmaz. Ücretsiz izin, çalışanın iş sözleşmesi süresince belirli bir süre boyunca ücret almadan işten ayrılması durumudur. Bu süre zarfında çalışan, iş yapma yükümlülüğünden muaf tutulurken, işveren de çalışanına ücret ödeme yükümlülüğünden salınmış olur.
Eğer ücretsiz izin işveren tarafından teklif edilecekse, işçiye mutlaka yazılı bir bildirim yapılmalıdır. İşçinin bu teklifi kabul etmesi için 6 günlük yasal süresi vardır ve onay da yazılı olmalıdır. Aksi halde teklif geçersiz sayılır. İşçinin rızası olmadan ücretsiz izne çıkarılması durumunda ise tazminat hakları gündeme gelebilir.
Ücretsiz İzin Nedir?
Ücretsiz izin, iş sözleşmesinin belirli bir süre için askıya alınmasını ifade eder. Bu süreçte işveren ücret ödeme yükümlülüğünden muaf tutulurken, işçi de çalışma yükümlülüğünden geçici olarak ayrılmış olur. Ücretsiz izin talebi işçiden gelebileceği gibi, işveren tarafından da teklif edilebilir.
Ancak, ücretsiz izin uygulaması işçi açısından iş sözleşmesinde önemli bir değişiklik anlamına geldiğinden, İş Kanunu’nun 22. maddesinde belirtilen usullere uygun olarak gerçekleştirilmelidir. İş Kanunu m.22’de bu usul şu şekilde düzenlenmiştir:
“İşveren, iş sözleşmesiyle veya iş sözleşmesinin eki niteliğindeki personel yönetmeliği ve benzeri kaynaklar ya da işyeri uygulamasıyla oluşan çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği ancak durumu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu şekle uygun olarak yapılmayan ve işçi tarafından altı işgünü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz. (…)”
Yasal düzenlemeye göre, işverenin işçiyi ücretsiz izne çıkarmak istemesi halinde bu teklifi yazılı olarak sunması gerekmektedir. İşçinin, kendisine yapılan teklifi en geç 6 gün içinde yine yazılı olarak kabul etmesi şarttır. Aksi takdirde, teklif geçersiz sayılır ve işçi ücretsiz izne çıkarılamaz.
Özel Sektör Ücretsiz İzin Kaç Gündür?
Özel sektörde ücretsiz izin süresi en fazla 3 ay ile sınırlıdır.
Ücretsiz iznin geçici bir uygulama olması esastır. İşçinin uzun süreli ve belirsiz şekilde ücretsiz izne çıkarılması, bu kuralın ihlali anlamına gelir. Böyle bir durumda, işverenin ücret ödeme yükümlülüğünü yerine getirmediği gerekçesiyle işçi, iş sözleşmesini haklı nedenle feshederek tazminat talep edebilir.
Ücretsiz İzin Nasıl Hesaplanır?
Ücretsiz izin uygulamaları arasında en çok merak edilen konulardan biri de doğum izninin hesaplanmasıdır. Doğum izni, hamilelik süresinin toplamda 40 hafta olduğu dikkate alınarak düzenlenir. Kadın çalışanlar için doğum öncesi 8 hafta ve doğum sonrası 8 hafta olmak üzere toplamda 16 hafta izin verilmesi gerekmektedir.
Eğer gebelik çoğul ise, doğumdan önceki 8 haftaya 2 hafta daha eklenir. Bu durumda, kadın çalışan tekil gebelikte gebeliğin 32. haftasında, çoğul gebelikte ise 30. haftasında doğum izni kullanmaya başlayabilir.
Doğum Dışında Kamu Çalışanının Ücretsiz İzin Şartları
Kamuda çalışan memurlar için yıllık izin süreleri belirli kurallara tabidir. Beş yıl hizmet süresini tamamlayan ve talepte bulunan memura, memuriyet süresince iki kez olmak üzere toplam bir yıla kadar ücretsiz izin verilebilir. Ancak olağanüstü hal, sıkıyönetim veya genel hayatı etkileyen afet gibi durumlarda, 72. madde gereği, belirli bir süre boyunca ücretsiz izin verilmez.
Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu birlikte büyüten çalışan memurlar, eşleriyle ya da tek başına evlat edinenler, memur olan eşlerine ücretsiz izin hakkı tanınır. Ayrıca, doğan çocuğun anne ve babasının rızası ile diğer ilgili mercilerin onayı alındığında, 24 aya kadar ücretsiz izin verilebilir.
657 S.K Memur Ücretsiz İzin Kaç Gündür?
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre, memurlar ücretsiz izni memuriyet süresi boyunca en fazla iki kez ve toplamda en fazla bir yıl süreyle kullanabilirler. Ancak bu izinden yararlanabilmek için memurun en az beş yıllık hizmet süresini tamamlamış olması gerekmektedir.
Memurların ücretsiz izne ayrılmasına ilişkin düzenlemeler, 657 sayılı Kanun’un 108. maddesinde detaylı şekilde belirtilmiştir.
“Memura, yıllık izinde esas alınan süreler itibarıyla beş hizmet yılını tamamlamış olması ve isteği hâlinde memuriyeti boyunca ve en fazla iki defada kullanılmak üzere, toplam bir yıla kadar aylıksız izin verilebilir(…).”
Ücretsiz İzin Şartları Nelerdir?
Ücretsiz izne çıkmanın belirli şartları vardır:
- İşverenin, işçiyi ücretsiz izne ayırmak istemesi halinde bu talebi yazılı olarak iletmesi,
- İşçinin, kendisine sunulan teklifi en geç 6 gün içinde yazılı olarak kabul etmesi,
- Ücretsiz iznin, ilgili mevzuatta belirtilen sınırlar içinde kullanılması.
Eğer işçi, 6 gün içinde yazılı onay vermezse ücretsiz izne çıkarılamaz. Bu durumda işveren, ya işçiyi çalıştırmaya devam etmeli ya da iş sözleşmesini sonlandırmalıdır. İşverenin fesih yoluna gitmesi halinde, fesih işleminin geçerli olup olmadığı konusunda uyuşmazlık doğabilir ve işçi yasal haklarını korumak için dava açabilir.
Ücretsiz İzin Nasıl Kullanılır?
İşçi, ücretsiz izin kullanmak istiyorsa, bu talebini işverene yazılı bir dilekçe ile bildirmelidir. İşveren tarafından ücretsiz izin uygulanmak isteniyorsa, işçiye yazılı bir teklif sunulmalı ve işçi bu teklifi en geç 6 gün içinde yine yazılı olarak kabul etmelidir. Aksi takdirde ücretsiz izin uygulaması geçerli olmaz.
Ücretsiz İzin Yıllık İzinden Düşer Mi?
Ücretsiz izin, yıllık izin süresinden düşülmez. Ancak, iş sözleşmesi askıda olduğu için ücretsiz izin süresi kıdem hesabına dahil edilmez. Bu nedenle, işçinin yıllık izin hak ediş tarihi, ücretsiz izinde geçirilen süre kadar ileriye ötelenir.
Ücretsiz İzin Verilmezse İşçi Ne Yapmalıdır?
Ücretsiz izin, iş sözleşmesinin geçici olarak askıya alınması anlamına geldiğinden, işçi ve işverenin karşılıklı anlaşmasıyla uygulanabilir. Ancak, İş Kanunu’nda işçiye tanınan belirli haklar çerçevesinde işçi, ücretsiz izin talebinde bulunabilir. İşverenin bu hakkı kullandırmaması durumunda, işçi haklı nedenle iş sözleşmesini feshedebilir.
İşçi, sözleşmesini haklı nedenle feshettiğinde, bir yıldan uzun süredir çalışıyorsa kıdem tazminatı alma hakkına sahip olur. Ayrıca, varsa birikmiş ücret alacakları, fazla mesai, yıllık izin ücreti ve AGİ gibi haklarını da talep edebilir.
Kanunda belirtilen ücretsiz izin türleri arasında doğum izni ve yol izni yer almaktadır. Yol izni ise İş Kanunu’nun 56. maddesinde düzenlenmiştir:
“Yıllık ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam dört güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadır. İşveren, işyerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir izin kayıt belgesi tutmak zorundadır.”
Zorla Ücretsiz İzne Gönderilen İşçi Ne Yapmalıdır?
İşçi, rızası olmaksızın zorla ücretsiz izne çıkarılırsa, iş sözleşmesini feshedebilir. Çünkü ücretsiz izin, iş sözleşmesinde esaslı bir değişiklik sayıldığından, işçinin onayı olmadan uygulanamaz. İşçinin onayı olmaksızın yapılan ücretsiz izin uygulaması geçersizdir. Ancak buna rağmen işçi çalıştırılmıyorsa, sözleşmesini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatı ve diğer işçilik alacaklarını talep edebilir.
İşçinin şartları sağladığı takdirde kıdem ve ihbar tazminatı alma hakkı doğar. Ayrıca, ödenmemiş ücretler, AGİ, yıllık izin ücreti ve fazla mesai gibi alacaklarını işçi alacağı davası açarak talep edebilir. Eğer ücretsiz izin uygulaması, işveren tarafından haksız fesih niteliğinde değerlendiriliyorsa, işçi işe iade davası da açabilir.
Bu tür durumlarda, işçinin zorla ücretsiz izne çıkarıldığını veya hamilelik gibi sebeplerle işten çıkarıldığını kanıtlaması gerekmektedir. İddianın ispat yükü işçiye aittir.
SONUÇ
Ücretsiz izin talebi, ister işçi tarafından ister işveren tarafından yapılmış olsun, kanunen belirli kurallara ve usullere tabi bir uygulamadır. Bu nedenle, her iki tarafın talep ettiği durumda, öncelikle yasal prosedürlerin doğru şekilde yerine getirilip getirilmediği değerlendirilir. Ayrıca, bu hakkın kanunla belirlenen koşullara uygun olarak kullanılması gerekir. Aksi takdirde, hak kayıpları meydana gelebilir. Bu sebeple, sürecin başından itibaren iş hukuku konusunda uzman bir avukattan danışmanlık almak oldukça faydalı olacaktır.
Ücretli danışmanlık veya avukatlık hizmeti almak için Giyici Hukuk Bürosu ile iletişim kurabilirsiniz.
Avukat Gökhan GİYİCİ
GİYİCİ HUKUK & DANIŞMANLIK BÜROSU