Bize Ulaşın
Hukukta, işlemlerin belirli şartlar altında iptal edilebilirliği, uygulamada “iptal edilebilirlik” olarak tanımlanır. Bu durum, işlemin eksiklik veya sakatlık göstermediği ancak belirli sebeplerle iptal edilebileceği anlamına gelir. İptal edilebilirlik hakkı, en çok ehliyetle ilgili meselelerle ilişkilidir.
Örneğin, bir teknoloji mağazasından bilgisayar aldığınızı varsayalım. Mağaza personeli size bilgisayar için 3.000 TL fiyat vermiş ve siz bu fiyatı kabul edip sözleşmeyi imzaladınız. Ancak, eve gittiğinizde babanızın aynı bilgisayarı 1.500 TL’ye aldığını öğrendiniz. Bu durumda, mağazaya gidip “Babam da aynı bilgisayarı daha ucuza aldı, bu yüzden ben bu sözleşmeyi iptal ediyorum” diyemezsiniz. Ancak mağaza personeline yanlış fiyat verildiğini ve bunun işleminizi etkileyen bir hata olduğunu belirtirseniz, işlemin iptal edilebilirliği söz konusu olabilir. Burada iptal edilebilirlik, personelin yaptığı yanlışlıkla ilgilidir, yani bir hata yapılmıştır.
Bir başka örnek ise hile, tehdit veya korkutma ile yapılan sözleşmelerde yaşanabilir. Diyelim ki bir şirket ile sözleşme imzaladınız ancak bu sözleşme size zorla, tehdit veya korkutma yoluyla imzalatılmıştı. Sözleşme imzalandıktan sonra, tehdit, hile ya da korkutma ortadan kalkarsa, siz bir yıl içinde hukuki mercilere başvurarak söz konusu sözleşmeyi iptal edebilirsiniz. Bu durumda, iradeniz dışında yapılan bir işlem olduğundan, işlemin iptal edilmesi mümkündür.
Sonuç olarak, bir akit, size zorlama ile dayatıldığında, iptal edilebilir. Ancak unutulmamalıdır ki, bu tür bir başvuru için bir zaman aşımı süresi vardır ve bu süre, zorlama durumu ortadan kalktıktan sonra bir yıl içinde başlar.
Hukukta İptal Edilebilirlik Nedir?
Hukukta iptal edilebilirlik, bir işlemin, belirli şartlar altında geçerliliği üzerinde etkili olacak şekilde iptal edilebilmesi durumudur. Bu, bir işlemin, eksiklik veya hata içermediği, ancak belirli sebeplerle geçerliliğinin sorgulanabileceği anlamına gelir. İptal edilebilirlik, genellikle irade eksiklikleri, hile, tehdit, korkutma gibi dışsal etkilerle yapılan işlemlerle ilgilidir.
İptal edilebilirlik, iki temel unsura dayanır:
- İrade Dışında Gerçekleşen Durumlar: Bir kişi, bir işlem veya sözleşme yaparken hile, tehdit veya korkutma gibi dışsal etkenler nedeniyle iradesi dışında bu işlemi kabul etmişse, söz konusu işlem iptal edilebilir. Yani, kişi, özgür iradesiyle karar vermemiştir ve bu durum ortadan kalkarsa işlemin geçerliliği sorgulanabilir.
- İptal İçin Belirli Bir Süre: Hukukta iptal edilebilirlik, belirli bir zaman dilimi içinde talep edilmelidir. Hukuk, iptal hakkını, zarar görmüş kişinin korunması amacıyla belirli bir süreyle sınırlandırır. Örneğin, tehdit, hile veya korkutma yoluyla yapılan bir işlem iptal edilecekse, bu talep, ilgili olumsuz durum ortadan kalktıktan sonra genellikle bir yıl içinde yapılmalıdır.
Özetle, Hukukta iptal edilebilirlik, belirli hukuki sebeplerle bir işlem veya sözleşmenin, yasal mercilere başvuru ile geçersiz hale getirilebilmesini ifade eder.
Hukukta İptal Edilebilirlik Sonuçları Nelerdir?
Hukukta iptal edilebilirlik, belirli koşullar altında geçerliliği sorgulanabilen ve iptal edilmesi mümkün olan işlemleri ifade eder. Ancak bu durum, bir zaman aşımı süresi ile sınırlıdır. İptal edilebilirlik hakkı, zorlayıcı etkenlerin ortadan kalktığı andan itibaren bir yıl içinde kullanılmalıdır. Bu süre, mağduriyetin sona erdiği tarih ile başlar ve bir yıl sonra hak düşürücü hale gelir.
İptal edilebilirlik, bir hak talebi olarak işlem yapılmalıdır ve hakim, olayı kendiliğinden dikkate almaz. Yani, bir işlemin zorla yapılmış olduğuna dair karar veremez. İlgili kişi, işlemin iptalini talep edebilmek için bu durumu beyan etmek zorundadır. Başka bir deyişle, iptal edilebilirlik hakkı ancak etkilenen kişi tarafından öne sürülebilir; hakim, durumu re’sen fark ederek işlem yapmaz.
Hukukta Askıda Geçersizlik Nedir?
Hukukta askıda geçersizlik, özellikle ehliyet sorunu yaşayan kişiler için geçerli olan bir durumdur. Bu durum, küçükler, kısıtlılar ya da kendilerine kayyım atanmış kişiler için söz konusu olabilir. Bu kişiler, tek başlarına hukuki işlemler yapmadan önce mutlaka yasal danışmanlarıyla ya da kayyımlarıyla görüşmeli ve onların onayını almalıdır. Aksi takdirde, yapılan işlem geçersiz olur ve sadece tek taraflı bağlamazlık söz konusu olur.
Bu tür işlemler, ehliyet açısından eksiklik bulunan kişiyi bağlamaz. Ancak, karşı tarafın iyi niyetli olup olmaması önemli bir husustur. Eğer karşı taraf, işlemdeki eksikliği ve yasal engelleri fark etmeyerek işlemi kabul ederse, yine de işlem geçerli olmayabilir. Bununla birlikte, askıda geçersizlik durumunda, ilgili kişi eğer yasal danışmanından icazet almışsa, işlem geçerli hale gelebilir. Yasal danışman bu icazeti vermezse, işlem iptal edilebilir ve geçersiz kabul edilir.
Hukukta iptal edilebilirlik, böylece, sadece ehliyet eksikliklerinin ve geçersizlik durumlarının düzeltilmesiyle değil, aynı zamanda yasal danışmanın onayıyla da etkili olabilir.
Hukukta İptal Edilebilirlik ve İyi Niyet
İyi niyet, hukukta önemli bir yer tutar. İptal edilebilirlik durumunda, karşı tarafın iyi niyetli olup olmadığı da dikkate alınır. Örneğin, bir kişi, diğer tarafı aldatmadan, dürüst bir şekilde bir işlem gerçekleştirmişse, bu işlem geçerli olabilir. İyi niyet, işlemin geçerliliğini etkilemeyebilir, ancak bir işlem iptal edilebilir hale gelirse, karşı tarafın iyi niyet taşıması önemli bir faktör haline gelir. Yani, eğer diğer taraf kötü niyetli bir şekilde işlem yapmışsa, iptal edilebilirlik durumu daha kolay ortaya çıkabilir.
İptal Edilebilirlik İle İlgili Başvuru Süreci Nasıl İşler?
İptal edilebilirlik durumunda, başvuru süreci belirli bir prosedüre dayanır. İlk olarak, işlemden etkilenen tarafın, ilgili hukuk mercilerine başvurması gerekmektedir. Başvuru, yazılı bir şekilde yapılmalı ve işlemdeki iptal gerekçeleri açıkça belirtilmelidir. Mahkeme ya da ilgili yetkili kurum, başvuruyu inceleyerek, iptal talebinin geçerliliğini değerlendirir. Bu süreçte, iptal edilebilirliğin geçerli olup olmadığı, işlemin dayandığı zorlama ya da hile durumu ile belirlenir.
İptal Edilebilirlik Hakkında Hangi Koşullar Aranır?
İptal edilebilirlik için bir dizi koşulun sağlanması gereklidir. İlk olarak, işlemi yapan kişinin, özgür iradesine dayalı bir şekilde işlem yapmadığı ispat edilmelidir. Bu, bir kişinin tehdit, hile veya zorlama altında bir işlem yapıp yapmadığına bakılarak belirlenir. Ayrıca, iptal edilebilirlik hakkının kullanılabilmesi için, ilgili kişilerin başvurularını resmi olarak yapması gerekmektedir. İlgili kişi, bir mahkemeye ya da yetkili bir merciye başvurarak işlemin iptalini talep edebilir. İptal edilebilirlik, yalnızca belirli durumlarda geçerli olan ve kişinin hukuki haklarını korumaya yönelik bir düzenlemedir.
Ücretli danışmanlık veya avukatlık hizmeti almak için Giyici Hukuk Bürosu ile iletişim kurabilirsiniz.
Avukat Gökhan GİYİCİ
GİYİCİ HUKUK & DANIŞMANLIK BÜROSU